Türkiye Emekli Bütçesinde Dünya Ortalamasının Altında.

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün raporuna göre dünya ortalaması yüzde 8, Avrupa ortalaması ise yaklaşık yüzde 11 seviyesinde Türkiye'de ise 6.1 seviyesinde.

Ülkelerin emeklilik harcamalarına ayırdığı kaynaklar arasındaki büyük farkı Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 2024-2026 Dünya Sosyal Koruma Raporu ortaya koydu. Rapora göre emeklilik harcamalarına milli gelir içinde en yüksek payı ayıran ülkeler İtalya (yüzde 16,9), Yunanistan (yüzde 16,3) ve Fransa (yüzde 14,7). Dünya ortalaması yüzde 8, Avrupa ortalaması ise yaklaşık yüzde 11 düzeyinde.Bu tabloda Türkiye, emeklilik harcamalarına en az kaynak ayıran ülkeler arasında yer alırken, dünya ortalamasının da oldukça gerisinde kalıyor. Veriler, Türkiye’de emeklilere ayrılan kaynağın yıllar içinde belirgin şekilde azaldığını gösterirken, alım güçleri de aynı hızla eriyor. 2010 yılında emeklilere yapılan aylık ödemelerin Gayrisafi Yurt İçi Hasılatı (GSYH) içindeki payı yüzde 6,8 idi. O yıl emekli sayısı 8,8 milyondu ve nüfus içindeki payları yüzde 12 seviyesindeydi. 2024’e gelindiğinde emekli sayısı 15,9 milyona çıkarak nüfusun yüzde 18,5’ine ulaştı. Buna karşın emekli aylıklarının GSYH içindeki payı yüzde 6,1’e geriledi. Emeklilerin sayısındaki artışa paralel bir kaynak aktarımı yapılmış olsaydı bu oranın bugün yüzde 10,5 seviyesine yükselmesi gerekiyordu. Başka bir ifadeyle, 2010’daki dağılım korunmuş olsaydı bugün ortalama emekli aylığının 30 bin liranın üzerinde olması anlamına geliyor. SGK’YA AYRILAN PAY AZALDI Bütçe rakamları da tabloyu destekliyor. 2024 bütçesinin yüzde 11,8’i ve GSYH’nin yüzde 2,9’u faiz ödemelerine ayrıldı. Faiz gideri yıl sonunda 1 trilyon 270 milyar liraya ulaştı. Buna karşın SGK’ye yapılan Hazine yardımlarının payı son 15 yılda keskin biçimde azaldı. 2009’da bütçenin yüzde 15,1’i SGK’ye aktarılırken, bu oran 2024’te yüzde 6,7’ye düştü. Aynı şekilde GSYH içindeki pay da yüzde 4’ten yüzde 1,7’ye geriledi. Diğer yandan, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son olarak 2023’te yayımladığı sosyal koruma istatistiklerine göre de emekli ve yaşlılara ayrılan kaynak 2023’te GSYH’nin yüzde 4,4’ü oldu. Bu oran 2021’de yüzde 4,9, pandemi öncesi 2019’da ise yüzde 6,1 düzeyindeydi. Son beş yılda emekli ve yaşlılara yapılan harcamaların GSYH içindeki payı yüzde 28 azalmış durumda. Uzmanlar, “Sosyal harcamalar yük olamaz. Sosyal koruma harcamaları haktır. Özellikle kirada yaşayan milyonlarca emekli vatandaşın geçim sıkıntısı kaçınılmaz. Fatura emekliye kesilmek isteniyor. Asıl sorun, kaynak değil, tercih. Emekliye değil faize kaynak ayıran bütçe tercihleridir” yorumunu yaptı. BÜTÇE FAİZE AKIYOR 2026 yılı bütçe teklifinde faiz ödemeleri ile SGK’ye ayrılan kaynak arasındaki fark dikkat çekiyor. Faiz ödemeleri 2025’e göre yüzde 33,6 artışla 2 trilyon 742 milyar TL olarak planlanırken, SGK transferleri sadece yüzde 2,6 artışla 1 trilyon 872 milyar TL seviyesinde kalıyor. SGK’ye ayrılan kaynağın büyük kısmı ise görevlendirme giderlerinden oluşuyor; bunlar işveren teşvikleri ve ödeme gücü olmayanların Genel Sağlık Sigortası (GSS) primlerini kapsıyor. 2025’te SGK transferleri için gerçekleşen bütçe 1 trilyon 824 milyar TL seviyesindeydi, bu nedenle 2026’da artış neredeyse ihmal edilecek düzeyde. Öte yandan 2026 bütçesinde SGK transferlerinin toplam bütçe içindeki payı yüzde 9,9’a düşürüldü. Hâlen bu pay yaklaşık yüzde 13 civarında, son on yılda ise yüzde 20’ler seviyesindeydi. Bu tablo, emeklilere ve sosyal güvenlik sistemine ayrılan kaynakların son yıllarda giderek küçüldüğünü gözler önüne seriyor. 'DÜŞÜK MAAŞIN SEBEBİ YAŞAM SÜRELERİNİN UZAMASI’ Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Başkanı Raci Kaya’nın “Eskiden ‘mezarda emeklilik’ deniyordu, 50-55 yaşta ölüyorduk, şu anda 78 ortalamaya gelmişiz” sözleri kamuoyunda tepki toplamıştı. SGK Başkanı, emeklilerin uzun yaşaması ve EYT nedeniyle sosyal güvenlik sisteminin zorlandığını belirtmiş, düşük emekli maaşlarının sebebini ise emeklilerin yaşam süresinin uzamasına bağlaması kamuoyunda tartışma konusu olmuştu. TBMM Plan Bütçe Komisyonundaki görüşmeleri sırasında açıklamalarda bulunan Kaya, “Türkiye olarak, bütün SGK olarak, toplam aldığım primlerin, bana ödenen primlerin ortalama süresi yirmi yıl, Avrupa’da, Almanya’da bu süre kırk beş yıl, ortalamada da kırk yıl. Bunu niye vurguluyorum? Eskiden ‘mezarda emeklilik’ deniyordu, 50-55 yaşta ölüyorduk, şu anda 78 ortalamaya gelmişiz yani bütün veriler OECD verileridir. Yirmi yıl prim ödedikten sonra emeklilikte şu anda EYT’yle birlikte 48 yaşında emekli oldu insanlar. Yani burada vurgulamak istediğim şey biz, şu anda, 50 yaş gibi bir ortalamada emekli ediyoruz. EYT’yle birlikte toplam 2023 yılından beri emekli sayımız 3 milyon arttı, yıllık 400 bin artacak, 1 milyon civarında artacakken, 2 milyon net oradan gelen bir emekli var” diye konuşmuştu.