TİHEK'ten Aynı Kişi İçin Çifte Standart İki Karar!

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) aynı kişi için iki olayda farklı kararlar vererek Türkiye'deki çifte standardı gözler önüne serdi.

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), İstanbul Barosu Engelli Hakları Merkezi ve Görme Engelli Evrensel Hukukçular Derneği yürütme kurulu üyesi Mustafa Keskin’in Boğaziçi Üniversitesi ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Sosyal Tesisleri’yle ilgili peş peşe yaptığı iki başvuruda ‘çifte standart’ uyguladı.  Karşılaştığı eşitsizliklerle ilgili TİHEK’e farklı zamanlarda 10’un üzerinde başvuru yapan Keskin, kurumun son iki kararındaki farklılığa tepki gösterdi.  Keskin’in 7 Mayıs 2024’de Boğaziçi Üniversitesi’nde mesleğiyle ilgili bir sempozyuma rehber köpeğiyle girmesinin engellenmesi üzerine TİHEK’e başvurdu. TİHEK bu başvurusunu 8 Nisan’da karara bağladı ve engellilik temelinde ayrımcılık yasağının ihlal edilmediği kanaatine vardı. Bu kararı hem web sitesinde yayınladı hem de Keskin’e bildirdi. İBB için kendisi başvurmadan TİHEK soruşturma açtı Ailesiyle ve yine rehber köpeğiyle birlikte İBB Beykoz Sosyal Tesisine 3 Ağustos 2024’te giden Keskin, yine köpeği nedeniyle içeriye alınmadı. Bunu sosyal medya hesabından paylaşınca da TİHEK gördü ve Keskin henüz başvurmadan İBB’yle ilgili soruşturma açtığını web sitesinde duyurdu. Soruşturmanın sonucunu daha Keskin’e bildirmeden haberi, Anadolu Ajansı’na (AA) servis etti. İBB’nin engellilik temelinde ayrımcılık yasağını ihlal ettiğine karar vererek belediyeye 150 bin lira idari para cezası uyguladı. Kararı AA’nın haberinden öğrenen Keskin, siyasi bir tutumun parçası olduğu için üzüntü duyduğunu söyledi. Keskin, haberin yayınlanmasından sonra da kararın kendisine ulaştırılmadığını ifade etti. ‘Muhataba göre mi başvuralım?’ Basına konuşan Keksin söz konusu her iki olayda “rencide” olduğunu belirterek şöyle konuştu: “Birbirinden farklı kararlar, hukuki öngörülmezlik yaratıyor. Biz vatandaşlar, hak mücadelesi verirken neyle karşılaşabileceğimizi benzer kararlar çerçevesinde tahmin edebilmeliyiz. Başvuru yaparken muhataba göre mi hareket edeceğiz? Biz bir hak mücadelesi verirken TİHEK bizi siyasi malzeme olarak kullanıyor.” Keskin, TİHEK’in böyle başka çelişkili kararları bulunduğunu belirtti. 2023’de de A.Y.’nin Resmi Gazete’nin internet sitesi ve mobil uygulamasının, görme engellilere yönelik telefon ve bilgisayar ekran okuyucu programları aracılığıyla erişilebilir olmamasının ayrımcılık olduğu gerekçesiyle yaptığı başvuruyu TİHEK’in engellilik temelinde ayrımcılık yasağını ihlal kabul etmediğini hatırlatan Keskin şunları söyledi: “Dijital erişebilirlik, engelli bireyin rahatça o uygulamayı, internet sitesini kullanabilmesidir. TİHEK bir bankaya  mobil uygulaması  erişebilir olmadığı için idari para cezası uyguladı. Ancak Resmi Gazete erişilebilir olmasa da Cumhurbaşkanlığı’na idari para cezası uygulanmadı. Erişebilirliğin zamanla  sağlanabileceği gerekçe gösterilerek ihlal olmadığına karar verildi.” Yasal düzenleme ağırdan alınıyor “Biz engelliler yerelde, genelde o kadar didişme halindeyiz ki ben mücadele etmeme hakkı istiyorum” diyen Keskin, şöyle devam etti: “Mücadele etmeden de hakka sahip olabilmek istiyorum. Hukuk devleti olmamanın sonucu olarak, hukuki mücadele verseniz de  hakka sahip olamıyorsunuz. Hem uğradığınız hak ihlaliyle hem de yorgunluğunuzla başbaşa kalıyorsunuz.  Aslında 2005’de Engelliler Hakkında Kanun düzenlendi ve sekiz yıllık uyum süresi verildi. Yani yerel olsun genel olsun kamu olsun özel olsun halka açık kurumlara engelliler için erişilebilir olmaları için sekiz yıllık süre tanındı. Süre parça parça uzatıldı. En son 2026’ya uzatıldı. Bu son uzatma Anayasa Mahkemesi tarafından  iptal edildi. Bu bize neyi gösterdi? Erişilebilirlik yani engellinin sıkıntı yaşamadan o mekana, araca, siteye ulaşabilmesi 21 yıl boyunca sağlanmadı. Engellinin temel talepleri lüks olarak görülüyor, yahut engelli ikinci sınıf vatandaş olarak görüldüğünden ciddiye alınmıyor.” ‘Özellikle kamu kurumları TİHEK kararlarını uygulamıyor’ Hak arama mücadelesinin temel mekanizmalarından birinin de TİHEK olduğunu vurgulayan Keskin, sözlerini şöyle tamamladı: “TİHEK’e çevrimiçi, ücretsiz başvuru yapabiliyor herkes. Engelli hakları konusunda oldukça iyi kararlar da veriyor. Örneğin, görme engellilerin kitaba erişim sorununa yönelik Kültür Bakanlığına, bankalarda yaşanan engellilere yönelik ayrımcılığa ilişkin bankalara İdari para cezası verdi.  Ne yazık ki TİHEK kararları özellikle kamu kurumları tarafından dikkate alınmıyor. Kültür Bakanlığı kitaba erişim konusunda adım atmadı. Yine İstanbul Valiliğinin toplumsal olaylarda metro kapatma kararlarına ilişkin seyahat hakkının kısıtlandığına dair TİHEK kararı olmasına rağmen hala uygulanmıyor.”