Virginia Tech Üniversitesi’nden bilim insanları Michigan Üniversitesi’nin Sağlık ve Emeklilik Çalışması (Health and Retirement Study) verilerini kullanarak 55 yaş ve üzeri 4 bin 750 ABD’li katılımcıyı 7 yıla kadar izledi. Katılımcıların 2014-2020 yılları arasında her iki yılda bir bilişsel durumları değerlendirildi.

Et ürünleri ve şekerli içecekler

Sonuçlara göre, ultra işlenmiş hayvansal ürünlerden (örneğin sosis, salam, hazır etli pizzalar) günde bir porsiyon fazladan tüketenlerin bilişsel bozulma riski yüzde 17 oranında arttı.

Şekerli içeceklerde (gazozlar, şekerli buzlu çaylar, meyve aromalı içecekler) bu oran biraz daha düşük olsa da, günde bir porsiyon fazladan içenlerde risk yüzde 6 yükseldi.

Bu gıdalardan günde bir porsiyon fazladan tüketen bireylerde, Alzheimer gibi demans türleri de dahil olmak üzere bilişsel bozulma riskinin belirgin biçimde arttığı görüldü.

Bazı ürünlerde benzer ilişki bulunmadı

Araştırmada ayrıca ilginç bir sonuç elde edildi. Toplam ultra işlenmiş gıda (UPF) tüketimi genel olarak bilişsel bozulmayla anlamlı biçimde ilişkilendirilmedi. Ancak özellikle et ve içecek kategorisindeki ürünler beyin sağlığı açısından en olumsuz etkiyi yarattı.Tatlılar, atıştırmalıklar, tahıl veya süt bazlı hazır yiyeceklerde ise benzer bir ilişki bulunmadı.

Beyni bu gıdalardan korumak mümkün

Çalışmanın ortak yazarı, Virginia Tech’ten beslenme profesörü Brenda Davy, dengeli beslenmenin önemine dikkat çekerek “Değiştirilebilecek şeyler var. Önemli olan, ölçülü olmak ve beslenme seçimlerinde makul, dengeli davranmak.” dedi.

Araştırmaya göre, ABD’deki hane halklarının 2020 yılında satın aldığı gıdaların yüzde 65’i, içeceklerin ise yüzde 38’i ultra işlenmiş ürünlerden oluşuyordu. Uzmanlara göre, ultra işlenmiş etleri ve şekerli içecekleri azaltmak, beyin sağlığını korumak için atılabilecek en basit ama en etkili adımlar arasında.

Araştırmanın sonuçları American Journal of Clinical Nutrition dergisinde yayımlandı.

Ultra işlenmiş gıda (UPF) nedir?

Yapay katkı maddeleri de dahil olmak üzere yüksek oranda (birden fazla kez) işlenmiş bileşenler içeren veya ağırlıklı olarak bu bileşenlerden üretilen ve genellikle yüksek oranda yağ , şeker veya tuz içeren çeşitli endüstriyel olarak üretilmiş gıdalardan herhangi biridir.

Örnekler arasında dondurulmuş gıdalar, kahvaltılık gevrekler, paketlenmiş atıştırmalıklar, sosisli sandviçler, alkolsüz içecekler ve damıtılmış alkollü içecekler bulunur.

Ultra işlenmiş gıdalar ilk olarak 1980'lerde yaygınlaştı, ancak "ultra işlenmiş gıda" terimi, Brezilyalı araştırmacıların 2009 tarihli bir makalesinde Nova sınıflandırma sisteminin bir parçası olarak öne çıktı. Nova sisteminde, UPF'ler çoğu ekmek ve diğer seri üretim unlu mamulleri, dondurulmuş pizzayı, hazır erişteyi, aromalı yoğurdu, meyve ve süt içeceklerini, diyet ürünlerini, bebek mamalarını ve abur cubur olarak kabul edilenlerin çoğunu içerir. Nova tanımı, içerikleri, işlemeyi ve ürünlerin nasıl pazarlandığını dikkate alır; besin içeriği değerlendirilmez.